Eigen bevolking eerst

Niet alle bioterreurrampen zijn te wijten aan terroristen met kwaadaardige bedoelingen. Talloze argeloze burgers vonden al de dood door experimenten van hun eigen regering.

Soms lopen experimenten met biologische wapens al eens uit de hand. Zo voerden de Engelsen in 1942 experimenten uit met antrax op het eiland Gruinard. Door een ongunstige wind waaide de besmetting echter over naar de Schotse kust, waar volledige kuddes schapen besmet raakten. Het eiland werd pas op 24 april 1990 opnieuw als veilig vrijgegeven na een grootscheepse ontsmettingsoperatie met naatriumhydroxide in 1986.

In het Russische Jekaterinenburg kwam in april 1979 een grote wolk met antraxbacteriën vrij uit een productiefabriek. Gelukkig blies de wind de wolk rakelings langs de stad. Er vielen, al naargelang de bron, 90 tot 500 doden. Jeltsin, die toen burgemeester van de stad was, stuurde als verklaring voor de ramp berichten de wereld in over een grootschalige voedselvergiftiging. Pas in 1992, tijdens een persconferentie in de VS, gaf hij toe dat er geprutst was met antrax en dat men vergeten was na een reinigingsbeurt de filters terug op de schouwen te plaatsen, waardoor de antrax in de atmosfeer vrijkwam.

Ook bij geheime proeven in de VS, onder de naam Secret Tests With Surrogate Biological Agens, gebeurden ongelukken. In San Francisco werden met vliegtuigen Serratia Marcescens-bacteriën over de stad verspreid om te kijken hoe makkelijk je een biologisch wapen kon gebruiken.

Normaal veroorzaak die bactrie geen ziekte, maar in San Francisco stierf er toch één mens aan een longontsteking als gevolg van een infectie en werden er tien andere mensen ziek, waarna de experimenten werden afgevoerd.

Nog een ander voorbeeld uit de VS is een FBI-experiment uit 1966. Toen wilde men nagaan of de subway van New York kwetsbaar was voor een aanval met antrax. Men vulde de achterlichten van de metrostellen met Bacillus Subtilus, qua structuur goed vergelijkbaar met antrax, en liet FBI-agenten plaatsnemen op de balkons achteraan de rijtuigen. Die moesten tijdens de rit de lampen stukslaan, waardoor de bacterie, die verder onschadelijk was, zich in de metrogangen verspreidde. Uit het experiment bleek dat het besmetten van het hele metrosysteem eigenlijk relatief eenvoudig was.

Verschillende ziekteverwekkers

Tularemie is een jagersziekte die endemisch is in Noord-Europa. De aandoening begint twee weken na de besmetting zichtbaar te worden als een soort longontsteking. De eerste week na de uitbraak heeft de patiënt last van koorts, rillingen en zware hoofdpijn. Na een dag of tien ontwikkelt hij zweerachtige letsels in de longen, met alle gevolgen vandien. Men kan een tularemie-besmetting genezen, maar dat heeft tijd nodig. Tijdens de Tweede Wereldoorlog zetten de Russen Tularemie in tegen de Duitsers.

Q-fever of Q-koorts komt oorspronkelijk in Australië voor. Eerst beperkte deze ziekte zich tot schapen en koeien. Later werden ook mensen besmet. Bij besmetting van Q-fever krijgt de patiënt een onverklaarbare, maar uitputtende koorts gedurende verschillende weken. Tegelijk begint hij te hoesten en krijgt hij overal pijn, vooral in de borststreek. Een soort griepachtig ziektebeeld.

De bacteriën van Q-fever blijven zeker zes maanden actief en zijn zeer moeilijk te bestrijden. Het is bijna onmogelijk om een omgeving, die met Q-fever is besmet, te desinfecteren.

Shigella Sonnei-bacteriën veroorzaken acute en ondwingbare diarree waardoor je je ellendig voelt en vijf dagen lang bijna doorlopend op de WC zit. Zo kan bijvoorbeeld, in een militair conflict, een leger voor korte tijd onschadelijk worden gemaakt en de soldaten sterven er niet van.

In 1966 doet de Amerikaanse geheime dienst FBI een experiment waarbij de achterlichten van de metrostellen werden gevuld met Bacillus Subtilus. Uit het experiment bleek dat het besmetten van een heel metrosysteem in feite eenvoudig was.

Biologische oorlogsvoering in de geschiedenis

De Zwarte Dood was in de Middeleeuwen de bekendste ziekte. Bij de belegering van Caffa, een handelszetting van de Genuezen, catapulteerden de Tartaren halfweg de veertiende eeuw met de pest besmette lijken over de stadswallen. Deze directe en oudst bekende vorm van biologische oorlogsvoering was er mede de oorzaak van dat de ziekte kort daarna tot de kern van Europa doordrong. Besmette Genuezen uit Caffa importeerden de pest, na de belegering, in hun eigen stad en vandaar naar de rest van heet Westen.

Omstreeks 400 voor Christus doopten de Scythen, Iraanse ruiterstammen die tussen de 7e eeuw voor Christus en de 4e eeuw na Christus grote gebieden in de Euraziatische steppe bewoonden, al hun pijlen in een mengsel van rottende lijken en paardenmest.

Tijdens de Peloponesische oorlogen, van 431 tot 401 voor Christus, legde men, als de wind goed zat, grote vuren aan die gestookt werden met hout dat bestrooid was met solfer. Het vrijgekomen SO2-gas zorgde voor talrijke slachtoffers bij de vijandige legers.

De Romeinen gooiden lijken in de waterputten van hun vijanden. Een techniek die ook in 1863, tijdens de Amerikaanse burgeroorlog werd gebruikt. Zo werd tetanus en botulise verspreid achter de vijandige linies.

Japanse vliegtuigen strooiden tonnen met de pest besmette vlooien uit over de hoofden van de inwoners van Mantsoerije. Samen met de vlooien werd ook graan uit de vliegtuigen gegooid in de hoop dat de ratten het zouden opeten, de vlooien zouden oppikken en zo als natuurlijke dragers het ongedierte tot bij de mensen brengen om ze met de pest te infecteren.

In 1767 verspreidden de Britten met pokken besmette dekens onder de Indianen. 

Minder bekend is dat de Duitsers in 1943 eveneens gebruik maakten van biologische oorlogvoering door de drooggemalen Pontijnse moerassen weer onder water te zetten, zodat malaria kon terugkeren en eventueel door het gebied oprukkende geallieerde troepen de ziekte zouden oplopen. Bovendien werd de voorraad kinine door de Duitsers naar het noorden verplaatst. Men schat dat hierdoor ongeveer 100 000 personen malaria opliepen.

Willem De Bont.